کسب و کار های خانوادگی

شاید برای شما پیش آمده باشد که کاری با اعضای خانواده ی خود شروع کرده باشید یا قصد راه اندازی همچین کاری را داشته باشید. در این مقاله این موضوع را به طور کامل مورد بررسی قرار خواهیم داد.

کسب و کار خانوادگی به انگلیسی:family business

کسب و کار خانوادگی چیست؟

یک کسب و کار خانوادگی به این معنی نیست که همه ی اعضای خانواده در آن درگیر باشند حتی اگر دو نفر از اعضای خانواده شما در کاری فعالیت داشته باشند جز کسب و کار خانوادگی محسوب میشود.

کسب و کار خانوادگی از قدیمی ترین نوع کسب و کار است. از زمانی که خانواده ها در مزارع و زمین های کشاورزی با هم کار میکردند و هر کسی وظیفه ای را به عهده می گرفت.

طبق تحقیقات حدود 95 درصد از کسب و کارها در ایران خانوادگی هستند. درست است که این نوع کار کردن بهتر به نظر میرسد اما مانند هر کاری هم مزایا دارد هم معایب.

مزایای کسب و کار خانوادگی:

شروع کسب و کار خانوادگی هیجان انگیز است و اکثر کارشناسان بر این باورند که این کارها خانواده را در کنار هم نگه میدارد. موارد زیر از مزایای کسب و کار خانوادگی هستند:

1. انگیزه و حس مسئولیت زیادی در اعضای خانواده است که در کسب و کار بسیار موثر است. احتیاط بیشتری در کار دارند و میخواهند همه چیز به خوبی پیش برود. یک ساختار ساده اما مفید دارد.
2. هر تیمی برای شروع کار مدتها طول میکشد که به یکدیگر اعتماد کنند اما در اعضای خانواده از پایه، اعتماد وجود دارد.
3. اعضای خانواده با اخلاق یکدیگر آشنا هستند و نحوه ی رفتار درست را با یکدیگر می دانند و این موضوع سو تفاهم ها و سو استفاده ها را کاهش میدهد. اهداف خانوادگی مشترک دارند و در راستای رسیدن به آنها با جان و دل تلاش میکنند.
   تصور کنید اینکه کارمندانی با فرهنگها و ویژگی های اخلاقی متفاوت داشته باشید یا اینکه همسر یا فرزندانتان در کنار شما با ویژگی های مشابه باشند، چقدر در مسیر شغلی شما موثر است، قطعا خیلی.
4.  استخدام افراد مناسب میتواند زمانبر با هزینه های بالا باشد و فهمیدن مهارت های هر فرد وقت زیادی از شما و کسب و کارتان میگیرد. ولی با همکاری اعضای خانواده نیازی به طی کردن این مراحل نیست. آنها جزییات کار را بهتر و بیشتر میدانند.
5. انعطاف پذیری در کسب و کارهای خانوادگی بیشتر است زیرا بیشتر یکدیگر را ملاقات میکنند در دسترس هم هستند و میتوانند بیشتر راجب کار صحبت کنند.

معایب کار خانوادگی:

1. کسب و کارهای موروثی به نسل های بعدی صدمه وارد میکند. شاید آنها علاقه‌ای به این شغل نداشته باشند و به طور غیر مشتاقانه ادامه دهند و به کسب و کار ضربه وارد کنند.
2. اختلافات بین اعضای خانواده در مسائل کاری بالا گرفته و روابط خانوادگی را خراب میکنند. همیشه نیاز است که بین مسائل کاری و خانوادگی مرزی داشته باشید.
3. این کسب و کارها چون بسیار بر پایه‌ی اعتماد است قوانین خاصی را اعمال نمیکنند و این باعث میشود انتظار داشته باشید همه این قوانین را بدانند و اگر کسی به درستی عمل نکند مشکل بزرگی به وجود می آید. پس حتما قوانین را وضع کنید.
4. رقابت اشتباه و نادرست در این کسب و کارها و یا پیشرفت کردن یک شخص و ثابت ماندن بقیه افراد ایجاد مشکل میکند. این موضوع به رهبر تیم بستگی دارد یک رهبری درست از بروز این مشکلات جلوگیری میکند.
5. انتخاب یک جانشین در نبود رهبر تیم یک مسئله‌ی مهم است. اتفاقاتی مانند مرگ، مریضی، سفر طولانی و … باید یک جانشین برای این شرایط انتخاب شود تا در نبود رهبر خانواده بحثی در این مورد نباشد.

چگونه کسب و کار خانوادگی خود را حرفه ای کنیم؟

بنیانگذاران کسب‌وکارهای خانوادگی دیر یا زود با چالشی بزرگ روبه‌رو می‌شوند: چگونه در مسیر رشد کسب‌وکار خود، به‌روزرسانی و حرفه‌ای‌شدن را بدون از دست دادن اصالت و ارزش‌های خانوادگی مدیریت کنند؟ بسیاری از مشاوران معتقدند که حرفه‌ای شدن یعنی پذیرش ساختارها و سیستم‌های مدرن، اما این رویکرد می‌تواند روحیه کارآفرینی خانواده را از بین ببرد و باعث شود بنیانگذاران حس کنند کنترل کسب‌وکار را از دست داده‌اند.

راه‌حل این نیست که خانواده را از نقش کلیدی خود کنار بگذاریم، بلکه بهتر است نقاط قوتی که کسب‌وکار خانوادگی را منحصربه‌فرد کرده، تقویت کرده و با ابزارهای مدرن تطبیق دهیم. حرفه‌ای شدن، به معنای شفاف‌سازی نقش‌ها و تعریف دقیق مسئولیت‌ها میان اعضای خانواده و مدیران حرفه‌ای است. این رویکرد نه‌تنها رشد و توسعه کسب‌وکار را تسهیل می‌کند، بلکه کمک می‌کند هویت منحصربه‌فرد کسب‌وکار نیز حفظ شود.

با این حال، دستیابی به این تعادل آسان نیست. بسیاری از کسب‌وکارهای خانوادگی هنگام تلاش برای حرفه‌ای شدن، با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند و برخی حتی از مسیر موفقیت خارج می‌شوند. برای جلوگیری از این خطرات، ما یک رویکرد چهار مرحله‌ای پیشنهاد می‌کنیم که به بنیانگذاران کمک می‌کند ضمن حفظ اصالت، شرکت‌های خود را برای نسل‌های آینده آماده کنند. 

چهار گام کلیدی برای حرفه ای کردن کسب و کار خانوادگی: 

حرفه‌ای کردن کسب‌وکار خانوادگی، بدون از دست دادن هویت، یک چالش بزرگ است. اما با پیروی از این چهار مرحله، می‌توانید به روشی موفق‌تر به آن دست یابید.

1. نقش خانواده را شفاف کنید: ابتدا خانواده باید بر سر چشم انداز آینده توافق کنند و نقش هر نسل را مشخص کنند. برای افراد مسن تر باید راه هایی پیدا کرد تا مهارت و تجربیات آن ها به بهترین شکل استفاده شود. در مقابل اعضای جوان باید به تدریج در مسئولیت های مناسب و مرتبط با مهارت هایشان قرار بگیرند.
2. حاکمیت را تقویت کنید: حکمرانی در چهار سطح نیاز به تعریف دقیق دارد: خانواده، هیئت مدیره، مرکز شرکت و تیم اجرایی. شفافیت در تصمیم گیری ها و نحوه ارتباط خانواده با کسب و کار، اساس ایجاد اعتماد و جلوگیری از تنش هاست.
3. کسب و کار را تقویت کنید: تیم رهبری را به دقت انتخاب کنید و از همراهی و آموزش آنها غافل نشوید. ساختار سازمانی و فرآیندهای کلیدی را به نحوی طراحی کنید که از رشد کسب و کار حمایت کرده و هماهنگی میان اعضای خانواده و مدیران حرفه ای را حفظ کند.
4. مسیر فرهنگی شرکت را مشخص کنید:فرهنگ و ارزش های خانوادگی باید به روشنی تعریف و به نسل های بعد منتقل شود. این کار باعث میشود شرکت شما هویت منحصر به فرد خود را حفظ کند و همچنان در بازار رقابت کند.

چگونه یک کسب و کار خانوادگی را کنترل کنیم؟

• وظایف را به درستی تقسیم کنید.
• به عنوان یک کسب و کار رفتار کنید.
• نظم و انضباط را رعایت کنید.
• روحیه ی مثبت داشته باشید و آن را به اعضا انتقال دهید.
• جلسات منظم برگزار کنید.
• ساعت کاری مشخص کنید.
• حقوق کارکنان خود را به موقع و به اندازه پرداخت کنید.
• کار را از زندگی شخصی جدا کنید.
• اگر یک عضو کوچک در خانواده دارید که میخواهید در فعالیت ها مشارکت داشته باشد ابتدا شروع به آموزش دادن او کنید.
• از کارکنان غیر از اعضای خانواده هم استفاده کنید تا نتیجه بهتری در کار خود داشته باشید.
• احساسی برخورد نکنید.
• اعضای تیم خود را بیمه کنید.

آیا کسب و کار خانوادگی همان کسب و کار خانگی است؟

یک کسب و کار خانوادگی صرفا برای کارهایی که نسل به نسل پیش میروند و اعضای خانواده در آن حضور موثر دارد. اما در یک کسب و کار خانگی حتما به این معنی نیست ک اعضای خانواده هم در آن شغل سهیم هستند بلکه به معنی است که این شغل در خانه راه اندازی شده است.

چند نمونه کسب و کار خانوادگی:

• اکثر کسب و کار ها را میتوان به صورت خانوادگی شروع کرد. مثلا:
• مشاغل آشپزی و رستوران
• کافی شاپ ها
• قنادی و شیرینی فروشی
• فروشگاه زنجیره ای
• خرده فروشی
• تالارهای عروسی و عزا
• چوب بری و ام دی اف 
• کارهای اینترنتی، وبلاگ نویسی، طراحی و مدیریت سایت
• تولید محتوا
• کلینیک ها
• انواع شرکت ها و کارخانه ها
• انواع کشاورزی و کشت محصول، باغداری
• پرورش قارچ
• پرورش ماهی
• مرغداری
• گلخانه
• برگزاری کلاسهای آموزشی

بر چه اساسی تصمیم بگیریم چه نوع کسب و کار خانوادگی را شروع کنیم؟

این موضوع کاملا به شما و خانواده تان بستگی دارد. اینکه چه اهدافی دارید؟ چه مهارت هایی دارید؟ چه میزان بودجه دارید؟ آیا واقعا آمادگی شروع کار را دارید یا خیر؟ آیا اعضای خانواده قادر به همکاری با شما هستند؟ تمایلی به این کار دارند؟

مراحل شروع یک کسب و کار خانوادگی چیست؟

ابتدا باید ایده ی کار خود را بررسی کنید. توجه داشته باشید که اهداف شما باید توسط این ایده تحقق یابد.  حالا نوبت به تشخیص وظایف است دقت کنید هر کسی  چه مهارتهایی دارد و متناسب با آن وظیفه ها را تفکیک کنید. سپس ببینید تمام کارها تقسیم بندی شده است؟ اگر کاری هست که از کسی برنمی آید به دنبال این باشید که شخصی را استخدام کنید. قوانین و مزایای آنها را تعیین کنید. شرایط کاری را به خوبی توصیف کنید که در مسیر مشکلی نداشته باشید. بهتر است سوالهایی مانند" چه ایده هایی برای جدا نگه داشتن زندگی خانوادگی و زندگی کاری دارند؟" یا "چگونه میتوانید از درگیری های خانوادگی جلوگیری کنیم و بالعکس؟" یک سوال مهم وجود دارد که بهتر است از فرزندان خود بپرسید آن هم این است که" آیا فرزندان با این مسئه که جزو این کسب و کار خانوادگی باشند موافق هستند یا خیر؟ آیا میخواهند که این کسب و کار به صورت موروثی انتقال پیدا کند؟

 همیشه در نظر داشته باشید که هر کسب و کاری ممکن است با شکست مواجه شود پس کار شما هم از این قاعده دور نیست و ممکن است شکست بخورد این موضوع را به خود و اعضا یادآوری کنید. مهم این است که شما روحیه ی خود را حفظ کنید و به مسیر ادامه دهید.

 

چگونه تصمیم بگیریم چه کسی میتواند به کسب و کار خانوادگی بپیوندد؟

به کاری که شما میخواهید شروع کنید بستگی دارد مهم این است چه کسی می تواند نیازهای کاری شما را برآورده کند! میتوانید این سوالات را از خودتان بپرسید:

• مهارتهای او چیست؟
• شما چه مهارتی نیاز دارید؟
• آیا میتوانید میزانی حقوق به او پرداخت کنید؟
• آیا آدم متعهد و قابل اعتمادی است؟
• با شرایط کاری شما موافق است یا خیر؟

 

چند کسب و کار خانوادگی در جهان وجود دارد؟

این آمار به صورت دقیق مشخص نیست اما طبق تحقیقات بیشترین کسب و کارهای با درآمد بالا از کسب و کارهای خانوادگی است.

موفق ترین کسب و کارهای جهان کدامند؟

"دیجی کالا": بزرگترین فروشگاه اینترنتی در ایران که توسط دو برادر "حمید محمدی و سعید محمدی" در سال 1385 تاسیس شده است. دو برادر دوقلو که علاقه ی زیادی به کامپیوتر داشتند و ایده ساخت این سایت از خرید اینترنتی یک دوربین که لنز آن در بسته بندی عوض شده بود شروع شده است در واقع آنها از این اتفاق تلخ تصمیم گرفتند که سایتی برای کالاهای دیجیتال بزنند ابتدا با 6 نفر شروع به طراحی سایت کردند و در حال حاضر بیش از 2500 نفر پرسنل دارد.  

"وال مارت " (Walmart): یک خرده فروشی در آمریکا است. بزرگترین فروشگاهای زنجیره ای، سوپر مارکت و هایپر مارکت در جهان شناخته شده است. موسس این فروشگاه شخصی به اسم "سام والتون" است. او همراه خانواده ابتدا در مزارع کشاورزی فعالیت داشته است که به دلیل مشکلات اقتصادی کشاورزی را رها کرده و  به امریکا رفته و همراه با دو برادرش این فروشگاه را راه اندازی کرده است. درحال حاضر این فروشگاه بیش از دو میلیون کارمند دارد و فروشی معادل 514 میلیارد دارد.

"فورد موتور"(Ford Motor Company): شرکت خودروسازی در آمریکا است. که توسط شخصی به اسم "هنری فورد" تاسیس شده است. در اوایل سالهای 2017 در صدر سازندگان خودرو قرار گرفت. خانواده فورد با داشتن 2 درصد از سهام این شرکت مالک اصلی این شرکت محسوب می شوند. بعد از مرگ فورد این شرکت توسط پسر فورد دوباره فعالیت خود را آغاز کرد و بعد از پسر او نوه اش این مسیر را ادامه داده است.

"کارگیل"(Cargill): شرکت مواد غذایی در امریکا که توسط خانواده کارگیل مدیریت می شود بزرگترین شرکت خصوصی جهان شناخته شده است. این شرکت در زمینه فروش و توزیع انواع غلات، دانه های خوراکی، خوراک دام، تولید نشاسته و روغن های گیاهی فعالیت دارد.

نتیجه

ایجاد کسب و کار با خانواده خیلی میتواند بهتر از کار با افراد غیر از خانواده تاثیر گذار باشد اما با رعایت اصول و قوانین. این موضوع به افراد خانواده کمک میکند تا در شرایط بهتری کسب درآمد داشته باشند به خانواده انرژی مثبت میدهد و بنیان خانواده را قوی تر خواهد کرد. به مهارتهای یکدیگر اعتماد و ایمان داشته باشید در کنار هم مهارت کسب کنید و پیشرفت کنید همچین پیشرفتی در کنار خانواده حسی وصف نشدنی دارد.